Đại Hội Toán Học Quốc Tế Năm 2022

Đại Hội đồng Liên đoàn Toán học Quốc tế khóa 19 (The 19th IMU General Assembly) đã họp trong hai ngày 3– 4/7/2022 tại Trung tâm hội nghị Marina, Helsinki, Phần Lan. Một trăm sáu mươi lăm (165) đại biểu đại diện của các hội và tổ chức toán học trên khắp thế giới đã có mặt tham dự trực tiếp. Ngoài ra có 30 đại biểu tham dự trực tuyến do những khó khăn trong việc đi lại và lý do sức khỏe. Theo kế hoạch ban đầu, GS. Ngô Việt Trung sẽ đại diện cho Hội Toán học Đông Nam Á với tư cách chủ tịch đương nhiệm, còn người viết bài này đại diện cho Hội Toán học Việt Nam tham dự (thay cho GS. Trung). Tuy nhiên rất tiếc vào phút chót GS. Ngô Việt Trung phải hủy chuyến đi vì lý do bất khả kháng.

Lần đầu tiên trong lịch sử của IMU, tất cả các cuộc bỏ phiếu bầu được thực hiện bằng hệ thống phần mềm trên máy tính hoặc điện thoại. Mỗi đại biểu được nhận một tài khoản và mật khẩu riêng để truy cập hệ thống và bỏ phiếu. Việc bỏ phiếu bầu các chức danh lãnh đạo của Liên đoàn đã diễn ra nhanh gọn, kết quả được hiển thị trên màn hình ngay sau khi kết thúc, tiết kiệm rất nhiều thời gian và nhân lực kiểm phiếu. Đây là một việc có lẽ Hội Toán học Việt Nam cũng nên học tập trong kỳ đại hội sắp tới. Rất nhiều quyết định quan trọng đã được thông qua tại kỳ họp Đại Hội đồng này. Đại Hội đồng đã nhất trí nhấn mạnh sự cam kết của IMU đối với sự tự do trong khoa học bằng việc bổ sung một điểm mới trong Điều lệ của Liên đoàn. Đại hội đã bầu nhà toán học Nhật bản Hiraku Nakajima làm chủ tịch, nhà toán học Pháp Christoph Sorger làm tổng thư ký Liên đoàn Toán học Quốc tế cho nhiệm kỳ 4 năm bắt đầu từ 1/1/2023. Tin vui đối với cộng đồng toán học Việt Nam là GS. Lê Tuấn Hoa, nguyên chủ tịch Hội Toán học Việt Nam nhiệm kỳ 2008–2013, đã được bầu làm ủy viên đại diện cho Châu Á trong Ủy ban vì các nước đang phát triển (Committee for Developing Countries – CDC). Trước đây, GS. Hoàng Xuân Phú là người Việt Nam đầu tiên tham gia Ủy ban này trong nhiệm kỳ 2011–2014. Đại Hội đồng cũng nhất trí thông qua một tuyên bố bày tỏ sự ủng hộ đối với tất cả các nhà toán học bị ảnh hưởng do chiến tranh tại Ukraina. Đặc biệt, IMU kêu gọi các thành viên và tổ chức khoa học bằng mọi cách để giúp đỡ các đồng nghiệp Ukraina trong khoảng thời gian khó khăn này. Ngoài ra, Đại Hội đồng quyết định thành lập một quỹ dự phòng từ đóng góp tài trợ để giúp đỡ một số hội gặp khó khăn tài chính trong việc đóng hội phí. Ban chấp hành IMU sẽ quản lý quỹ này và xem xét giúp đỡ trong từng trường hợp cụ thể. Đại Hội đồng cũng biểu quyết nhất trí đề xuất của Hội Toán học Hoa kỳ về việc Đại hội Toán học Quốc tế năm 2026 sẽ tổ chức tại Philadelphia từ 22–29/7/2026. Kỳ họp Đại Hội đồng khóa 20 sẽ được tổ chức tại New York trong 2 ngày 19– 20/7/2026.

Ngày 5/7, lễ trao giải thưởng của IMU được tổ chức tại hội trường lớn của Đại học Aalto, Helsinki với sự tham gia của hơn 300 đại biểu và khách mời. Ngài Sauli Niinisto, Tổng thống Phần Lan, ¨ phát biểu khai mạc lễ trao giải. Các chủ nhân của Huy chương Fields năm 2022 là Hugo Duminil-Copin (Geneve, Lý thuyết xác suất và Vật lý thống kê), June Huh (Princeton, Tổ hợp và Hình học Đại số), James Maynard (Oxford, Lý thuyết số), và Maryna Viazovska (Lausanne, Lý thuyết số). Sau Maryam Mirzakhani năm 2014, Maryna Viazovska là nhà toán học nữ thứ hai trên thế giới vinh dự được nhận giải thưởng danh giá này. June Huh, người từng mong muốn làm nhà thơ và phóng viên, đã trở thành nhà toán học Hàn Quốc đầu tiên được huy chương Fields. Giải thưởng Abacus (trước đây là giải Nevanlinna, tôn vinh thành tựu toán học trong khoa học thông tin) được trao cho Mark Braverman (Princeton). Mark là con trai Elena Braverman, một chuyên gia người Israel trong lĩnh vực phương trình vi phân và sai phân. Giải thưởng Leelavati (tôn vinh đóng góp trong việc quảng bá Toán học) được trao cho Nikolai Andreev (Moscow). Chủ nhân của giải thưởng Chern và giải thưởng Gauss là Barry Mazur và Elliott H. Lieb. Các đại biểu đã được nghe giới thiệu ngắn về thành tựu của mỗi nhà toán học được giải, tiếp theo là một bài đánh giá trình bày bởi một chuyên gia trong lĩnh vực. Ban tổ chức và Quỹ Simons cũng đã biên tập những video ngắn rất thú vị về công việc và cuộc sống của các nhà toán học được giải. Các video này có thể xem trên kênh IMU YouTube. Từ ngày 7 đến 14/7, Đại hội Toán học Quốc tế đã được tổ chức theo hình thức trực tuyến (lần đầu trong lịch sử). Các báo cáo (có thể được ghi hình trước hoặc trình bày trực tiếp) được truyền trên kênh IMU YouTube. Vì thế, các báo cáo tuy không có phần hỏi đáp trao đổi nhưng ưu điểm là được phổ biến rộng rãi đến công chúng quan tâm. Phương thức ghi hình các báo cáo và đăng rộng rãi trên kênh IMU YouTube như những tư liệu toán học quý giá sẽ được áp dụng cho các kỳ đại hội tiếp theo. Do công tác chuẩn bị được thực hiện trong một thời gian rất ngắn (vỏn vẹn 4 tháng), lễ trao giải và đại hội của IMU không tránh khỏi một số sự cố kỹ thuật. Tuy nhiên, người viết bài rất ấn tượng và đánh giá cao công việc và tinh thần trách nhiệm của Ban tổ chức, trong đó có sự tham gia của rất nhiều nhà toán học hàng đầu thế giới đã được giải thưởng Fields như Tao, Werner, Hairer, v.v. Bên cạnh nội dung chính của đại hội, đại diện của các hội toán học trên khắp thế giới cũng có dịp giao lưu, trao đổi về việc đẩy mạnh các hoạt động hợp tác.

- Vũ Hoàng Linh (Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN)